Opiekun osoby niepełnosprawnej od A do Z
Osoby niepełnosprawne niezależnie od ich wieku i dysfunkcji bardzo często potrzebują w codzienności obecności drugiego człowieka i jego pomocy. Zwyczajowo opiekunem nazywamy osobę pomagającą we wszystkich czynnościach innemu człowiekowi.
Kim jest jednak opiekun osoby niepełnosprawnej? Jakie ciążą na nim obowiązki i jakie ma prawa? W jaki sposób zostać opiekunem ? Przeczytasz w poniższym artykule.
Kim jest opiekun osoby niepełnosprawnej?
Opiekunem osoby niepełnosprawnej zazwyczaj zostaje osoba spokrewniona. Jednak funkcję tę sprawują także osoby obce, które są zatrudniane przez podopiecznych lub ich bliskich.
Istnieją sytuacje, gdy opiekun dla osoby z niepełnosprawnością zostaje wyznaczony przez Sąd lub inne instytucje wspierające rodzinę, takie jak: GOPS, MOPS, MOPR, PCPR.
W Polsce możemy zatem wyróżnić dwa rodzaje opiekunów:
- opiekuna faktycznego osoby niepełnosprawnej,
- opiekuna spokrewnionego osoby niepełnosprawnej.
Jak zostać opiekunem dorosłego niepełnosprawnego w Polsce?
Osoby z głęboką niepełnosprawnością bardzo często są zupełnie niesamodzielne. Potrzebują zatem stałej lub długotrwałej opieki innego człowieka. Aby zostać opiekunem osoby niepełnosprawnej „z urzędu” trzeba spełnić wytyczne, które zawiera Ustawa Świadczeń Rodzinnych.
Dla wielu osób chcących pracować w zawodzie opiekuna osoby niepełnosprawnej, która jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, ważną jest informacja, iż opiekun nie musi posiadać specjalistycznego wykształcenia medycznego.
W przypadku osób, o których niepełnosprawność powstała w dzieciństwie lub wczesnej młodości opiekunami najczęściej są rodzice, lub pozostali członkowie rodziny w linii prostej. Dzieje się tak, dlatego że na nich ciąży obowiązek alimentacyjny.
Ważne, by zapamiętać, że opiekunem osoby niepełnosprawnej może być osoba obca lub członek najbliższej rodziny.
Kto może zostać opiekunem dziecka niepełnosprawnego?
Małoletnimi dziećmi, posiadającymi niepełnosprawność wrodzoną albo nabytą przed ukończeniem 16 roku życia zwyczajowo opiekują się rodzice. Gdy jednak oni nie mogą tego czynić, funkcje opiekuna przejmują zazwyczaj dziadkowie, dorosłe rodzeństwo lub inni krewni.
W sytuacji, gdy dziecko z niepełnosprawnością trafia do rodziny zastępczej, opiekunami zostają rodzice zastępczy. Natomiast kiedy dziecko przebywa w ośrodku opiekuńczym lub innej placówce pielęgnacyjno-leczniczej, powodu pozbawienia praw rodzicielskich rodziców biologicznych, opiekę przejmuje instytucja lub ustanowiony prawnie opiekun.
Pomoc opiekuna osoby niepełnosprawnej a stopień i rodzaj niepełnosprawności
Czynności, które wykonuje opiekun osoby niepełnosprawnej i forma opieki w głównej mierze zależą od rodzaju niepełnosprawności. Oczywiście pomoc powinna być udzielana odpowiednio do potrzeb podopiecznego.
Ciężar, który spoczywa na opiekunie i rodzaj zadań, związane są ze specyfiką niepełnosprawności i głębokością dysfunkcji osoby wymagającej opieki.
Osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji ze znacznym stopniem niepełnosprawności wymagają największego zaangażowania opiekuna. Zaangażowanie to może dotyczyć różnych sfer. Zazwyczaj obejmuje wiele aspektów funkcjonowanie człowieka. Opieka może dotyczyć zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, leczenia, ale także wsparcia psychicznego i pomocy społecznym funkcjonowaniu. Od opiekuna w tym przypadku wymagana jest dosyć duża sprawność fizyczna i siła, pozwalające na dźwiganie i podnoszenie.
Osoby o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, które mają orzeczenie z tytułu częściowej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji potrzebują wsparcia tylko w wybranych sferach życia. Najczęściej pomocy opiekuna w tym przypadku wymagają osoby z upośledzeniem umysłowym, chorobami psychicznymi oraz zaburzeniami typu autyzm, zespół Aspergera. Praca opiekuna w tym przypadku jest związana przede wszystkim z obciążeniem psychicznym.
Kwalifikacje i doświadczenie opiekuna osób niepełnosprawnych. Jak przygotować się do zawodu?
Aktualnie w Polsce istnieje kilka dróg do tego, aby zostać wykwalifikowanym opiekunem osób niepełnosprawnych. Swoją ofertę mają prywatne i publiczne szkoły medyczne, szkoły policealne oraz uczelnie w każdym większym mieście.
Wykształcenie w zawodzie opiekuna można także zdobyć poprzez udział w różnorodnych kwalifikacyjnych kursach zawodowych lub zdobywając wykształcenie na uczelniach na kierunkach powiązanych z pracą socjalną.
Kwalifikacje będą pomocne każdemu, kto wykonuje zawód opiekuna osoby niepełnosprawnej, niezależnie czy jest osobą spokrewnioną, czy opiekunem obcym. W przypadku opiekunów spokrewnionych nie ma jednak wymogu, aby osoba sprawująca opiekę miała wykształcenie kierunkowe.
Na czym polegają obowiązki opiekuna osoby niepełnosprawnej?
Obowiązki osób, które opiekują się niepełnosprawnym, skorelowane są ściśle z jego potrzebami. Najczęstsze czynności opiekuńcze, z którymi spotyka się opiekun, to czynności związane z:
- higieną podopiecznego — mycie, czesanie, zmiana odzieży,
- leczeniem — podawanie lekarstw, zmiana opatrunków,
- żywieniem — przygotowanie posiłku i karmienie,
- zapewnieniem bezpieczeństwa,
- opieką podczas wizyt w placówkach medycznych i rehabilitacyjnych,
- aktywnością szkolną i zawodową,
- uczestnictwem w życiu społecznym i kulturalnym.
Wsparcie dla opiekunów osób niepełnosprawnych spokrewnionych
Opieka nad osobą z niepełnosprawnością wymusza na opiekunach spokrewnionych rezygnację z pracy zawodowej i poświęcenie się w pełni podopiecznemu.
Specjalny zasiłek opiekuńczy
Resort rodziny przewiduje dla bezpośrednich opiekunów spokrewnionych, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, wypłatę specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Jest on przyznawany na wniosek osoby mającej pod opieką niepełnosprawnego ze znacznym stopniem niepełnosprawności i niezdolności do samodzielnej egzystencji. W orzeczeniu podopiecznego musi istnieć zapis o potrzebie stałej lub długotrwałej opieki.
Zasiłek ten wypłacany jest przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej lub przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.
W roku 2023 kwota zasiłku netto do wypłaty wynosi 620 zł. Dodatkowym warunkiem wypłaty tego świadczenia i jest kryterium dochodowe, które aktualnie nie może przekroczyć netto 764 zł na jedną osobę w rodzinie.
Wsparcie rodziców i opiekunów dziecka z niepełnosprawnością. Świadczenie pielęgnacyjne
Rodzice dzieci z niepełnosprawnością, którzy muszą zapewnić im długotrwałą opiekę i wsparcie mogą otrzymać dodatkowe środki finansowe w postaci świadczenia pielęgnacyjnego. Aby jednak świadczenie było wypłacane muszą:
- wykazać nabytą lub wrodzoną niepełnosprawność dziecka na drodze okazania orzeczenia o niepełnosprawności, orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności z zaznaczonym wymogiem konieczności stałej i długotrwałej opieki.
- zrezygnować z pracy. Do końca roku 2023 obowiązuje kryterium rezygnacji z pracy zawodowej i zarobkowania. Od roku 2024 ten warunek zostaje zniesiony.
W ramach świadczenia pielęgnacyjnego rodzice otrzymują w roku 2023 co miesiąc kwotę 2458 zł. Świadczenie to wypłacane jest przez takie instytucje jak: MOPS, MOPR, GOPS i PCPR.
Świadczenie pielęgnacyjne wypłacane jest na wniosek opiekuna. Wniosek ten wraz z wymaganymi załącznikami może być złożony drogą elektroniczną lub bezpośrednio w instytucji odpowiedzialnej za jego wypłatę, stosownie do miejsca zamieszkania.
Podobieństwa i różnice między asystentem a opiekunem osoby niepełnosprawnej
W Polsce istnieje 2 rodzaje wsparcia osób z niepełnosprawnością. Wyróżniamy instytucje opiekuna osoby niepełnosprawnej oraz asystenta osoby niepełnosprawnej. W pewnej mierze ich role nakładają się na siebie.
Podstawową różnicą między tymi 2 rodzajami wsparcia jest sposób realizacji określonych czynności.
- Opiekun najczęściej wyręcza osobę niepełnosprawną, nie pozostawiając jej decyzji co do sposobu, w jaki wykonuje się określone czynności.
- Asystent wspiera osobę z niepełnosprawnością w czynnościach, z którymi ma problem. Decyzja należy jednak do niepełnosprawnego, a nie asystenta, w jaki sposób czynność będzie przebiegała.
Podobieństwa w rolach opiekuna i asystenta osoby niepełnosprawnej
- Wykonywanie tych samych lub podobnych czynności.
- Obowiązek realizacji potrzeb osoby niepełnosprawnej.
- Zapewnienie wsparcia w czynnościach, z którymi osoba niepełnosprawna sobie nie radzi w codzienności.
- Dbałość o bezpieczeństwo podopiecznego.
Różnice w rolach opiekuna i asystenta osoby niepełnosprawnej
1. Opiekun osoby niepełnosprawnej:
- czuwa głównie nad pielęgnacją, higieną, leczeniem oraz opieką nad gospodarstwem domowym,
- zwyczajowo jest osobą spokrewnioną bliską podopiecznemu lub zatrudnioną bezpośrednio przez rodzinę albo osobę niepełnosprawną,
- decyduje za osobę niepełnosprawną,
- zwykle wyręcza w zaspokojeniu potrzeb niepełnosprawnego.
2. Asystent osoby niepełnosprawnej:
- daje wsparcie czynnościach, z którymi osoba niepełnosprawna sobie nie radzi, ale tylko w zakresie, by umożliwić niepełnosprawnemu realizację danej czynności samodzielnie,
- nie może być osobą spokrewnioną,
- może być zatrudniony tylko przez samorząd lub organizację pozarządową,
- pomaga niepełnosprawnemu, aby samodzielnie podejmował decyzje,
- umożliwia osobie niepełnosprawnej maksymalnie niezależne życie.
Przeczytaj u nas jeszcze:
- Odpowiedzi na pytanie o słabe strony podczas rozmowy kwalifikacyjnej
- Ulga na dziecko pełnoletnie
- Świadczenie wspierające
- Lista chorób do bezterminowego orzeczenia o niepełnosprawności
- Zbiórki publiczne
- Ulga rehabilitacyjna dla niepełnosprawnych
- PFRON — logowanie do systemów: SOW, SODiR i e-PFRON
Podsumowanie
W życiu osób niepełnosprawnych opiekunowie zarówno ci spokrewnieni, jak i faktyczni odgrywają bardzo ważną rolę. Bez nich niepełnosprawni nie poradziliby sobie w codziennym życiu. Opiekun to często podstawa, aby móc zadbać o higienę, jedzenie i picie, odpowiednie leczenie czy realizację obowiązków szkolnych i zawodowych.
Opiekunowie spokrewnieni w obecnej chwili mogą otrzymać specjalny zasiłek opiekuńczy lub świadczenie pielęgnacyjne w zamian za opiekę nad własnym dzieckiem, lub przysposobionym, którego niepełnosprawność powstała przed 18 rokiem życia, lub w trakcie nauki do 25 roku życia.
Opiekunowie niespokrewnieni, którzy zostali wyznaczeni przez Sąd lub instytucje mogą być zatrudnieni m.in. przez samorządy. Opiekunowie ci świadczą usługi osobom niepełnosprawnym z poważnymi dysfunkcjami. Muszą oni posiadać do tego odpowiednie kwalifikacje. Zdobyć je mogą w różnego typu szkołach i uczelniach oraz na kursach zawodowych.
